Ongedaan maken ‘wettelijke verdeling’ kan grote gevolgen hebben
Door de ‘wettelijke verdeling’ ontvangen kinderen hun erfdeel pas na overlijden van de langstlevende (stief)ouder. Maar soms kiest de langstlevende ervoor om die wettelijke verdeling ongedaan te maken. Fiscaal adviseur Peter Bregman zoomt in op de mogelijke gevolgen daarvan.
Als je geen testament hebt, is op je nalatenschap de zogeheten ‘wettelijke verdeling’ van toepassing. Maar ook als je wél een testament laat maken, valt de keuze vaak op deze wettelijke verdeling. Als je een partner hebt, zorgt die wettelijke verdeling namelijk dat je partner op deze manier beschermd wordt tegen de kinderen. De kinderen krijgen hun erfdeel dan in de vorm van een niet-opeisbare vordering op je partner, ook wel de langstlevende genoemd. Kort gezegd: ze kunnen hun deel pas ontvangen als de partner overleden is.
Vooral in situaties waarin de langstlevende de tweede partner is van de erflater, blijkt die bescherming tegen de kinderen van de eerste partner (die uiteindelijk altijd recht hebben op een legitieme portie) nogal eens hard nodig.
Toch niet ideaal
Maar er zijn verschillende situaties denkbaar waarin deze wettelijke verdeling toch niet de ideale oplossing is. De langstlevende heeft dan ook het recht om de wettelijke verdeling ongedaan te maken (artikel 4:18 BW). Dit moet gebeuren:
• door de langstlevende persoonlijk,
• bij notariële akte die
• binnen drie maanden na het overlijden van de erflater is ingeschreven in het boedelregister gehouden door de desbetreffende rechtbank.
Vooral die termijn van drie maanden maakt dat er al snel na het overlijden een afweging moet worden gemaakt. Het voorbeeld hierna laat zien dat zo’n stap ingrijpende gevolgen kan hebben.
Voorbeeld: beurskrach kort na vererving – stiefmoeder grijpt in
Vader is altijd erg spaarzaam geweest. Zijn tweede echtgenote en zijn twee kinderen uit het eerste huwelijk zijn gedrieën erfgenaam als hij overlijdt. Er is een testament, maar dat bevat geen afwijkende bepalingen. Zijn gehele vermogen (waaronder een forse effectenportefeuille) gaat door de wettelijke verdeling van rechtswege over op zijn tweede echtgenote. De kinderen krijgen een vordering op deze stiefmoeder.
Maar kort na het overlijden gaat het helemaal mis. Door een beurskrach keldert de effectenportefeuille met 40% in waarde. Kordaat maakt stiefmoeder de wettelijke verdeling ongedaan. Wat betekent dat nu voor de kinderen?
Door het ongedaan maken van de wettelijke verdeling is de gehele nalatenschap onverdeeld. Gezien de waardedaling van de effectenportefeuille is dat niet positief voor de kinderen. Eerst hadden zij een vordering op stiefmoeder, gebaseerd op de oorspronkelijke waarde van de effectenportefeuille ten tijde van het overlijden van vader. Door het ongedaan maken van de wettelijke verdeling:
• hebben de kinderen ieder een aandeel ter grootte van een derde in de gehele boedel. Hierdoor delen ze als onverdeeld mede-eigenaar volledig mee in de waardedaling;
• worden de kinderen alsnog hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap.
Aanvaarding van de erfenis
Zolang de wettelijke verdeling van toepassing is, is enkel de langstlevende echtgenoot hoofdelijk aansprakelijk. De kinderen zijn dat niet. Zoals we hierboven zagen, verandert dat als de wettelijke verdeling ongedaan gemaakt wordt. Toch kunnen de kinderen daar ook iets tegen doen. Ook al hebben ze de erfenis al zuiver aanvaard (ze accepteren de gehele erfenis inclusief eventuele schulden), dan kunnen zij er na het ongedaan maken alsnog voor kiezen om beneficiair te aanvaarden (aanvaarding zonder aansprakelijkheid voor eventuele schulden).
De belangrijkste lessen uit deze casus:
• Voor de langstlevende is het belangrijk om al kort na het overlijden van de erflater een gesprek met de notaris te plannen. Dan kan de optie van ongedaanmaking op tijd overwogen worden.
• Voor de kinderen is het van belang om de termijn van drie maanden af te wachten, omdat pas daarna komt vast te staan wat hun aanspraken en/of risico’s zijn.
Heb je vragen over de wettelijke verdeling van een nalatenschap? We helpen je graag verder.